Ο φωτισμός εκτός από το μεγάλο ποσοστό κατανάλωσης που κατέχει στο σύνολο του κτηρίου, άρχισε να αποκτά επιπλέον ενδιαφέρον, ιδιαίτερα με την κατασκευή νέων μεγάλων κτηρίων, την αύξηση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας και τις υψηλότερες απαιτήσεις για την ποιότητα εσωτερικού φωτισμού. Νέου τύπου λαμπτήρες με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, υψηλότερες φωτεινές αποδόσεις και καλύτερη ποιότητα φωτισμού, μπορούν να μειώσουν σημαντικά την κατανάλωση ενέργειας και να βελτιώσουν την ποιότητα του τεχνητού φωτισμού. Ο συνδυασμός ελέγχου και αξιοποίησης του φυσικού φωτισμού (Φ.Φ.), ιδιαίτερα με αισθητήρες σύζευξης φυσικού τεχνητού φωτισμού (αισθητήρες φωτισμού) και ενεργειακά αποδοτικού τεχνικού φωτισμού με αντίστοιχο εξοπλισμό ρύθμισης της στάθμης φωτισμού (dimming), μπορεί όχι μόνο να επιτύχει τα απαιτούμενα επίπεδα οπτικής άνεσης αλλά να υπάρχει μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας.
- Πίνακας 9.1 Αδιαφανείς επιφάνειες
- Πίνακας 9.2 Διαφανείς επιφάνειες
- Πίνακας 11.3+11.4. Κεντρικές Κλιματιστικές Μονάδες (ΚΚΜ) - Συστήματα μηχανικού αερισμού / εξαερισμού
- Πίνακας 13. Συστήματα φωτισμού
O Φ.Φ. στο εσωτερικό των κτηρίων επηρεάζεται από: το γεωγραφικό πλάτος της περιοχής, τον προσανατολισμό του κτηρίου, τις διαστάσεις των εσωτερικών χώρων, τις διαστάσεις και σχετική θέση των ανοιγμάτων, τις οπτικές ιδιότητες των υαλοπινάκων, τον τύπο και τις διαστάσεις των σκιάστρων, τις οπτικές ιδιότητες των εσωτερικών επιφανειών, τις ανακλάσεις από το έδαφος ή από γειτονικά κτήρια κ.ά. Για την σωστή εκμετάλλευση του Φ.Φ. απαιτείται προσεκτική μελέτη έτσι ώστε η είσοδος και η κατανομή του να είναι ομοιόμορφη και να εξασφαλίζεται η απαραίτητη ποσότητα φωτισμού στην επιθυμητή θέση εργασίας. Η θέση του ανοίγματος είναι συνήθως στους εξωτερικούς τοίχους, αλλά μπορεί να βρίσκεται και στην οροφή (φεγγίτης) εάν πρόκειται για κτήρια ενός επιπέδου ή για τον τελευταίο όροφο ενός κτηρίου. Εσωτερικά των ανοιγμάτων της οροφής μπορούν να τοποθετηθούν ανακλαστήρες ή ημιδιαφανείς επιφάνειες έτσι ώστε να διαχέουν καλύτερα το φως και να αποφεύγεται η είσοδος της άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας στο χώρο. Η χρήση ανακλαστικών ραφιών (εξωτερικά ή εσωτερικά) μπορεί να συμβάλει στον περιορισμό των υψηλών επιπέδων φυσικού φωτισμού κοντά στις διαφανείς επιφάνειες και να αυξήσει τα επίπεδα φωτισμού σε περιοχές μακριά τους. Με τον τρόπο αυτό ο εσωτερικός χώρος αποκτά μια πιο ομοιόμορφη κατανομή Φ.Φ. Για την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας από την αξιοποίηση του Φ.Φ., θα πρέπει να τοποθετούνται αισθητήρες φωτισμού στις ζώνες Φ.Φ., οι οποίοι θα ελέγχουν τα αντίστοιχα φωτιστικά σώματα. Οι αισθητήρες φωτισμού ανιχνεύουν την παρουσία του Φ.Φ. και ανάλογα ελέγχουν τη φωτεινή ροή του φωτιστικού ώστε να εκπέμπεται μόνο η αναγκαία ποσότητα φωτισμού. Οι αισθητήρες φωτισμού δεν πρέπει να είναι on – off αλλά να ρυθμίζουν την ένταση του φωτισμού με dimming ώστε να μην υπάρχει ενόχληση στους χρήστες και οπτική δυσφορία. Το δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας από τη χρήση αισθητήρων φωτισμού μπορεί να εκτιμηθεί στους χώρους με τις Ζώνες Φυσικού Φωτισμού (Ζ.Φ.Φ.) με τον Παράγοντα Φυσικού Φωτισμού Π.Φ.Φ. (Daylight Factor). Σύμφωνα με το CEN/TC 169/WG 11 –Daylight, η ελάχιστη τιμή του Π.Φ.Φ. για να υπάρχουν στη ζώνη φυσικού φωτισμού πάνω από 500lx στο 50% των ωρών με φυσικό φωτισμό είναι 2,6% για την περιοχή της Αθήνας. Αντίστοιχα, οι τιμές του ΠΦΦ για 100lx, 300lx και 750lx είναι 0,5%, 1,5% και 3,9%. Ανάλογα με την τεχνική, το εμβαδόν και τα υλικά των ανοιγμάτων που θα επιλεγούν, μπορεί να προκύψουν σημαντικά προβλήματα οπτικής άνεσης (θάμβωση, έντονη διαφορά λαμπροτήτων) ή ακόμη και θερμικής άνεσης λόγω υπερθέρμανσης, εξαιτίας των υψηλών θερμικών ηλιακών κερδών. Επίσης, η κατεύθυνση του φυσικού φωτισμού προς την οροφή και στα σημεία που είναι τοποθετημένος κάποιος αισθητήρας φωτισμού μπορεί να δημιουργήσει προβληματική συμπεριφορά στον αισθητήρα ο οποίος θα «βλέπει» περισσότερο φως από ότι υπάρχει στην πραγματικότητα στην επιφάνεια εργασίας. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα, ο αισθητήρας να μειώνει την φωτεινή ροή των φωτιστικών περισσότερο από ότι χρειάζεται δημιουργώντας συνθήκες οπτικής δυσφορίας. Ο εσωτερικός φωτισμός, συνήθως συνδυάζει τον διαθέσιμο φυσικό φωτισμό (από την ηλιακή ακτινοβολία που τελικά εισέρχεται σε ένα χώρο ανάλογα με την περιοχή, το μέγεθος και τον προσανατολισμό των ανοιγμάτων κ.ά.) και τον τεχνητό φωτισμό που είναι εγκατεστημένος και χρησιμοποιείται ανάλογα με τις ανάγκες. Ο τεχνητός φωτισμός πρέπει να είναι επαρκής, προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες φωτισμού σύμφωνα με το ΕΝ12464-1 (2011), σε έναν εσωτερικό χώρο τις νυκτερινές ώρες. Εφόσον υπάρχουν αισθητήρες φωτισμού, ο τεχνητός φωτισμός θα πρέπει να έχει δυνατότητα ρύθμισης της φωτεινής ροής των φωτιστικών σωμάτων (dimming) έτσι ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες φωτισμού (ΕΝ12464-1, 2011), όταν τα επίπεδα της διαθέσιμης ηλιακής ακτινοβολίας δεν είναι επαρκή. Ο ενεργειακός επιθεωρητής καταγράφει τους αυτοματισμούς και την εγκατάσταση τεχνητού φωτισμού που εξυπηρετούν τη συγκεκριμένη θερμική ζώνη ανάλογα τις ανάγκες φωτισμού (ΤΟΤΕΕ 20701-1). Η χρήση τεχνητού φωτισμού είναι απαραίτητη για τη λειτουργία όλων των κτηρίων. Ο τεχνητός φωτισμός συμμετέχει στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και στην αύξηση των εσωτερικών θερμικών φορτίων, ιδιαίτερα στα κτήρια του τριτογενούς τομέα που έχουν υψηλή εγκατεστημένη ισχύ για φωτισμό. Οι διάφοροι τύποι λαμπτήρων έχουν διαφορετικά τεχνικά χαρακτηριστικά, αποδόσεις και κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Η φωτιστική απόδοση των λαμπτήρων βελτιώνεται σημαντικά με τη βοήθεια ανακλαστήρων πάνω στα φωτιστικά σώματα ή φακούς. Οι ανακλαστήρες και οι φακοί κατευθύνουν τη φωτεινή ροή από τον λαμπτήρα ή το LED module προς τα κάτω, διαχέοντας ή κατευθύνοντας έτσι τον απαραίτητο φωτισμό προς το επίπεδο εργασίας και όχι σε περιοχές που δεν χρειάζεται. Ανάλογα με τη χρήση του κτηρίου και τη λειτουργία των διαφόρων εσωτερικών χώρων, σε πολλά μεγάλα κτήρια τα φώτα παραμένουν σε λειτουργία, χωρίς ο χώρος να χρησιμοποιείται από τους εργαζομένους ή τους χρήστες του κτηρίου. Ανάλογα με τη χρήση του χώρου, οι αισθητήρες ανίχνευσης κίνησης - παρουσίας μπορούν να ελέγχουν αξιόπιστα τη λειτουργία του φωτισμού. Σε ορισμένες χρήσεις κτηρίων, όπως τα ξενοδοχεία, η λειτουργία των φωτιστικών και άλλων ηλεκτρικών συσκευών, ελέγχεται με την τοποθέτηση της ειδικής κάρτας ή κλειδιού του δωματίου σε ειδική θέση που λειτουργεί σαν κεντρικός διακόπτης και ενεργοποιεί τις ηλεκτρικές παροχές μόνο όταν οι χρήστες βρίσκονται στο δωμάτιο. Η κατανάλωση ενέργειας από τα συστήματα φωτισμού συνυπολογίζεται μόνο για τον υπολογισμό της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων του τριτογενούς τομέα, σύμφωνα με την Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1. Συνεπώς, η καταγραφή των χαρακτηριστικών του συστήματος φωτισμού, αφορά μόνο στην περίπτωση κτηρίων του τριτογενούς τομέα. Σε όλο το κτήριο καταγράφονται οι ανάγκες φωτισμού σύμφωνα με το ΕΝ 12464-1 2011 και ορίζονται ζώνες τεχνητού φωτισμού ανά θερμική ζώνη. Οι ζώνες τεχνητού φωτισμού δημιουργούνται από την ομαδοποίηση των χώρων του κτηρίου ανάλογα με τις απαιτούμενες στάθμες του τεχνητού φωτισμού που καθορίζονται από το ΕΝ12464-1 ανάλογα τη χρήση των χώρων. Η κάθε ζώνη τεχνητού φωτισμού θα αντιστοιχεί σε καθορισμένο ποσοστό κάλυψης σε σχέση με το συνολικό εμβαδό της κάθε θερμικής ζώνης. Συνολικά, η κάθε ζώνη τεχνητού φωτισμού θα μπορεί να αντιστοιχεί και με καθορισμένο ποσοστό κάλυψης σε σχέση με το συνολικό πλέον εμβαδόν του κτηρίου. Στη συνέχεια, θα συσχετίζονται τα ποσοστά κάλυψης με τα αντίστοιχα όρια της εγκατεστημένης ισχύος φωτισμού (W/m2 ) ανά ζώνη, με σκοπό τη δημιουργία ενός μέσου ορίου εγκατεστημένης ισχύς φωτισμού (W/m2 ) που θα είναι μοναδικό για κάθε θερμική ζώνη και για το σύνολο του κτηρίου και συσχετίζεται με τις ανάγκες φωτισμού του, όπως δίνεται στους πίνακες της Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701- 1. α/α Θερμικής ζώνης. Καταγράφεται ο αύξων αριθμός της θερμικής ζώνης. Δεν απαιτείται κατά την ηλεκτρονική καταχώρηση, αλλά χρησιμοποιείται στο έντυπο της έκθεσης για την καλύτερη οργάνωση των συλλεγόμενων πληροφοριών. Καταγραφή των αναγκών φωτισμού σύμφωνα με το ΕΝ 12464-1/2011 και Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1 και καθορισμός ζωνών τεχνητού φωτισμού ανά θερμική ζώνη. Τύπος λαμπτήρα / Αριθμός λαμπτήρων / Ισχύς (W) / Φωτεινή ροή (lm). Καταγράφεται ο τύπος λαμπτήρα: πυράκτωσης, αλογόνου, συμπαγείς φθορισμού, γραμμικοί φθορισμού, μεταλλικών αλογονιδίων, LED. Για κάθε τύπο λαμπτήρα, καταγράφεται ο αριθμός, η ισχύς και η φωτεινή ροή. Εφόσον, στα φωτιστικά LED υπάρχει ενσωματωμένο module LED, τότε δίνεται η πληροφορία πως το φωτιστικό έχει ενσωματωμένο module LED και οι αντίστοιχες πληροφορίες (π.χ. ισχύς W, φωτεινή ροή κ.λπ.) καταγράφονται στο σύνολο του φωτιστικού. Φωτεινή ροή φωτιστικού σώματος. Για τη συνολική φωτεινή ροή (lm) των φωτιστικών σωμάτων πρέπει να ληφθεί υπόψη η επίδραση του καλύμματος ή του ανακλαστήρα ή του φακού του φωτιστικού σώματος στην αρχική φωτεινή ροή (lm) της φωτεινής πηγής (λαμπτήρας, LED module, κ.λπ.) με τον συντελεστή LOR (Light Output Ratio) του φωτιστικού (από αντίστοιχα φωτομετρικά αρχεία του κατασκευαστή του φωτιστικού σώματος). Εφόσον, δεν μπορεί να προσδιοριστεί χρησιμοποιούνται οι αντίστοιχες μειώσεις σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία. Εφόσον, στα φωτιστικά LED υπάρχει ενσωματωμένο module LED, τότε δίνεται η πληροφορία πως το φωτιστικό έχει ενσωματωμένο module LED και οι αντίστοιχες πληροφορίες (π.χ. ισχύς W, φωτεινή ροή κ.λπ.) καταγράφονται στο σύνολο του φωτιστικού. Εξοπλισμός λειτουργίας (ηλεκτρομαγνητικό ballast, ηλεκτρονικό ballast, driver, μετασχηματιστής κ.λπ.). Καταγράφεται ο τύπος του εξοπλισμού λειτουργίας: μαγνητική ηλεκτρονική ή ηλεκτρονική με ρύθμιση (dimming), δεν χρειάζεται, άλλο (προσδιορίζεται). Η ισχύς τους προστίθεται στην ισχύ των λαμπτήρων. Εφόσον, δεν μπορεί να προσδιοριστεί ή να μετρηθεί χρησιμοποιούνται οι αντίστοιχες προσαυξήσεις σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία (προσαύξηση ισχύος 20% στην ονομαστική των λαμπτήρων για ηλεκτρομαγνητικό ballast κ.λπ.). Τα δεδομένα που θα απαιτούνται, σύμφωνα με την Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1, κατά την ηλεκτρονική καταχώρηση, ανά θερμική ζώνη είναι: Συνολική εγκατεστημένη ισχύς φωτισμού (kW) (ΙΣΧΥΣ), όπου ΙΣΧΥΣ=ΙΣΧΥΣ1+ ΙΣΧΥΣ2+ ΙΣΧΥΣ3+ ΙΣΧΥΣ4 Ποσοστό ζώνης τεχνητού φωτισμού (%). Θα πρέπει Α1 + Α2 + Α3 + Α4 + Α5 + Α6 + Α7 =100 Περιοχή ΦΦ (%) Συνολική εγκατεστημένη ισχύς φωτισμού (kW) που ελέγχεται μόνο με αισθητήρες ΦΦ (ΙΣΧΥΣ1) Συνολική εγκατεστημένη ισχύς φωτισμού (kW) που ελέγχεται μόνο με αισθητήρες παρουσίας (ΙΣΧΥΣ2) Συνολική εγκατεστημένη ισχύς φωτισμού (kW) που ελέγχεται και με αισθητήρες ΦΦ και με αισθητήρες παρουσίας (ΙΣΧΥΣ3) Συνολική εγκατεστημένη ισχύς φωτισμού (kW) που δεν ελέγχεται με αισθητήρες ΦΦ ή/και με αισθητήρες παρουσίας (ΙΣΧΥΣ4). Εγκατεστημένη ισχύς (kW). Καταγράφεται η συνολική εγκατεστημένη ισχύς για τον τεχνητό φωτισμό του χώρου ανά θερμική ζώνη. Εφόσον υπάρχει και εξοπλισμός λειτουργίας, η συνολική εγκατεστημένη ισχύς του φωτιστικού περιλαμβάνει την ισχύ του λαμπτήρα και του εξοπλισμού λειτουργίας. Εγκατεστημένη ισχύς (kW). Καταγράφεται η συνολική εγκατεστημένη ισχύς για τον τεχνητό φωτισμό του χώρου ανά θερμική ζώνη. Εφόσον υπάρχει και εξοπλισμός λειτουργίας, η συνολική εγκατεστημένη ισχύς του φωτιστικού περιλαμβάνει την ισχύ του λαμπτήρα και του εξοπλισμού λειτουργίας). Δεν απαιτείται κατά την ηλεκτρονική καταχώρηση, αλλά χρησιμοποιείται για τον έλεγχο από τον ενεργειακό επιθεωρητή της ελάχιστης απαίτησης για φωτισμό, σύμφωνα με την Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1. Καθορισμός ζωνών τεχνητού φωτισμού ανά απαιτούμενη στάθμη φωτισμού (π.χ. 500lx, 300lx και 100lx). Εγκατεστημένη ισχύς ανά m2 (W/m2 ), σύμφωνα με τις ανάγκες φωτισμού (ΕΝ12464-1/2011). Έλεγχος οπτικής άνεσης των χώρων. Εφόσον ο χώρος είναι υποφωτισμένος και τα επίπεδα φωτισμού έχουν μεγαλύτερη διαφοροποίηση από το απαιτούμενο όριο προς τα κάτω κατά 30% (σύμφωνα με τη Κ.Υ.Α. Δ6/Β/14826/17-6-2008), τότε για τους υπολογισμούς της εγκατεστημένης ισχύς ανά m2 (W/m2 ), ως εγκατεστημένη ισχύς γενικού φωτισμού λαμβάνεται η υπολογιζόμενη ελάχιστη απαιτούμενη εγκατεστημένη ισχύς φωτιστικών της ίδιας τεχνολογίας με τη χρησιμοποιούμενη στο εξεταζόμενο κτήριο, που πληροί την ελάχιστη στάθμη (lx) γενικού φωτισμού όπως περιγράφεται στους πίνακες της Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1. Υπολογισμός του μέσου ορίου εγκατεστημένης ισχύς φωτισμού (W/m2 ) για κάθε θερμική ζώνη, αλλά και του συνολικού κτηρίου. Δεν απαιτούνται κατά την ηλεκτρονική καταχώρηση (εγκατεστημένη ισχύς ανά m2 , έλεγχος οπτικής άνεσης των χώρων, έλεγχος οπτικής άνεσης των χώρων). Περιοχή Φ.Φ. (%). Καταγράφεται το ποσοστό της επιφάνειας δαπέδου της θερμικής ζώνης που καλύπτεται με Φ.Φ., σύμφωνα με την Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1. Για τον προσδιορισμό της περιοχής Φ.Φ. λαμβάνονται υπόψη οι παράμετροι «Διαστάσεις κατακόρυφων στοιχείων» και «Διαστάσεις στοιχείων οροφής», από τον Πίνακα 9.2α της έκθεσης ενεργειακής επιθεώρησης. Αυτοματισμοί ελέγχου Φ.Φ. Καταγράφεται η διάταξη αυτοματισμού στην περιοχή Φ.Φ.: Χειροκίνητος ή αυτόματος έλεγχος Φ.Φ., για τον προσδιορισμό του συντελεστή επίδρασης Φ.Φ. (FD), σύμφωνα με την Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1. Ουσιαστικά, μειώνεται η κατανάλωση ενέργειας για τον τεχνητό φωτισμό εξαιτίας αυτοματισμών αξιοποίησης Φ.Φ. Για να αξιολογηθεί η πραγματική χρήση φυσικού φωτισμού στις ζώνες φυσικού φωτισμού, θα πρέπει οι ζώνες να εξοπλίζονται και από τα ανάλογα συστήματα διαχείρισης φυσικού φωτισμού (αισθητήρες φωτισμού / σύζευξης φυσικού τεχνητού φωτισμού). Για να θεωρηθεί αξιολογήσιμη οποιαδήποτε διάταξη αυτομάτου ελέγχου των συστημάτων φωτισμού ως στρατηγική αξιοποίησης φυσικού φωτισμού, θα πρέπει να ελέγχεται από αισθητήρες φωτισμού. Σε διαφορετική περίπτωση αγνοείται η ύπαρξή της και δεν αξιολογείται. Τα φωτιστικά σώματα πρέπει να διαθέτουν τη δυνατότητα για ρύθμιση της έντασης φωτισμού (dimming) για να μπορούν να συνεργάζονται με τον αντίστοιχο αισθητήρα φωτισμού. Δεν υπάρχει εξοικονόμηση ενέργειας, όταν δεν εφαρμόζεται καμία διάταξη αυτομάτου ελέγχου του συστήματος φωτισμού και μέχρι 50%, όταν εφαρμόζονται διατάξεις αυτομάτου ελέγχου φωτισμού. Το ποσοστό της εξοικονόμησης ενέργειας θα υπολογίζεται μόνο στα φωτιστικά που βρίσκονται στη ζώνη φυσικού φωτισμού ή στην περίμετρό της και ελέγχονται από αισθητήρα φυσικού φωτισμού. Εγκατεστημένη ισχύς (kW) που ελέγχεται μόνο με αισθητήρες Φ.Φ.: Καταγράφεται η συνολική εγκατεστημένη ισχύς για τον τεχνητό φωτισμό του χώρου που ελέγχεται από αισθητήρες φωτισμού ανά θερμική ζώνη. Αυτοματισμοί ανίχνευσης κίνησης - παρουσίας. Καταγράφεται η διάταξη αυτοματισμού ανίχνευσης κίνησης στην θερμική ζώνη για τον προσδιορισμό του συντελεστή επίδρασης χρηστών (Fo). Για συστήματα χωρίς αισθητήρες ανίχνευσης παρουσίας ή απουσίας: χειροκίνητος διακόπτης (αφής/σβέσης), χειροκίνητος διακόπτης (αφής/σβέσης) και πρόσθετη αυτόματη ένδειξη για συνολική σβέση, και για συστήματα με αισθητήρες ανίχνευσης παρουσίας ή απουσίας: αυτόματη έναυση / ρύθμιση φωτεινής ροής (dimming), αυτόματη έναυση και σβέση, χειροκίνητη έναυση / ρύθμιση φωτεινής ροής (dimming), χειροκίνητη έναυση / αυτόματη σβέση, σύμφωνα με την Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1. Ο συντελεστής συνδέει τη χρήση της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος για τεχνητό φωτισμό με τη χρήση αυτοματισμών με αισθητήρες παρουσίας χρηστών. Ουσιαστικά μειώνεται η ενέργεια για φωτισμό εξαιτίας αυτοματισμών ανίχνευσης κίνησης. Αριθμός αισθητήρων ανίχνευσης κίνησης. Καταγράφεται ο αριθμός και η επιφάνεια των χώρων που καλύπτουν. Τουλάχιστον ένας αισθητήρας ανά δωμάτιο και για μεγάλους χώρους ένας αισθητήρας ανά 30 m2 , για να είναι δυνατή η επιλογή, σύμφωνα με την Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1. Εγκατεστημένη ισχύς (kW) που ελέγχεται μόνο με αισθητήρες ανίχνευσης κίνησης – παρουσίας. Καταγράφεται η συνολική εγκατεστημένη ισχύς για τον τεχνητό φωτισμό του χώρου που ελέγχεται από αισθητήρες ανίχνευσης κίνησης - παρουσίας ανά θερμική ζώνη. Αυτοματισμοί ανίχνευσης κίνησης – παρουσίας σε συνδυασμό με την αξιοποίηση του Φ.Φ. Καταγράφεται η διάταξη αυτοματισμού ανίχνευσης κίνησης σε συνδυασμό με την αξιοποίηση του Φ.Φ. στην θερμική ζώνη για τον προσδιορισμό του αντίστοιχου συντελεστή (FOD): Αυτόματη έναυση και σβέση και αυτόματος έλεγχος φωτισμού (με αισθητήρα φυσικού φωτισμού), Χειροκίνητη έναυση / αυτόματη σβέση και αυτόματος έλεγχος φωτισμού (με αισθητήρα φυσικού φωτισμού). Εγκατεστημένη ισχύς (kW) που ελέγχεται ταυτόχρονα με αισθητήρες φωτισμού και με αισθητήρες ανίχνευσης κίνησης – παρουσίας. Καταγράφεται η συνολική εγκατεστημένη ισχύς για τον τεχνητό φωτισμό του χώρου που ελέγχεται ταυτόχρονα με αισθητήρες φωτισμού και από αισθητήρες ανίχνευσης κίνησης - παρουσίας ανά θερμική ζώνη. Σύστημα απομάκρυνσης θερμότητας. Καταγράφεται η ύπαρξη συστήματος απομάκρυνσης της θερμότητας που εκλύεται από τα φωτιστικά, επιλέγοντας το αντίστοιχο σύμβολο ελέγχου. Φωτισμός ασφαλείας. Καταγράφεται η ύπαρξη συστήματος φωτισμού ασφαλείας, επιλέγοντας το αντίστοιχο σύμβολο ελέγχου. Σε αυτή την περίπτωση, η ετήσια κατανάλωση για φωτισμό επιβαρύνεται με 1 kWh/m2 , σύμφωνα με την Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1. Σύστημα εφεδρείας. Καταγράφεται η ύπαρξη εφεδρικού συστήματος για φωτισμό, επιλέγοντας το αντίστοιχο σύμβολο ελέγχου. Σε αυτή την περίπτωση, η ετήσια κατανάλωση για φωτισμό επιβαρύνεται με 5 kWh/m2 , σύμφωνα με την Τ.Ο.Τ.Ε.Ε. 20701-1. Κόστος (€). Καταγράφεται το συνολικό κόστος επένδυσης (υλικά, εργασίες κ.τ.λ.) από επεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στον φωτισμό (π.χ. εγκατάσταση ενεργειακά αποδοτικών λαμπτήρων, εφόσον δεν χαθεί η πιστοποίηση CE του υφιστάμενου φωτιστικού σώματος ή των νέων προτεινόμενων φωτιστικών σωμάτων, εγκατάσταση αυτοματισμών κ.ά.). Το κόστος επέμβασης εισάγεται μόνο στην περίπτωση της διαμόρφωσης σεναρίων για επεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας.
2.4.4. Απαιτήσεις και απαραίτητες στάθμες φωτισμού: Σε κάθε χώρο πρέπει να παρέχεται ο φωτισμός που εξασφαλίζει στους χρήστες οπτική άνεση, δηλαδή ένα περιβάλλον με την απαιτούμενη ποσότητα και ποιότητα φωτισμού, που επιτρέπει την ευχάριστη διαμονή και την άσκηση προβλεπόμενης δραστηριότητά τους, χωρίς φαινόμενα που να οδηγούν στην οπτική δυσφορία ή/και κόπωση. Για τον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας για φωτισμό, ο Κ.Εν.Α.Κ. καθορίζει για τα νέα και ριζικά ανακαινιζόμενα κτήρια του τριτογενούς τομέα , ως ελάχιστη φωτεινή απόδοση (ℓm/W) των συστημάτων γενικού φωτισμού τα 60 (ℓm/W) ενώ για τα αντίστοιχα κτήρια αναφοράς τα 55 (ℓm/W). Στο πρότυπο ΕΛΟΤ EN 12464.1 - 2011 δίνονται λεπτομερώς τα συνιστώμενα επίπεδα φωτισμού ανά χρήση χώρου, καθώς και επιπρόσθετες πληροφορίες που σχετίζονται με τον σχεδιασμό του συστήματος φωτισμού και τη χρήση επιφανειών εκτέλεσης εργασίας, περιβάλλουσες και υπόβαθρου. Η μελέτη φωτισμού με τα απαραίτητα φωτομετρικά αρχεία (*.ltd, *.ies) είναι υποχρεωτική. Με βάση - κατά κύριο λόγο - τις προτεινόμενες τιμές του προτύπου για τα συνιστώμενα επίπεδα φωτισμού, δίνονται στον πίνακα 2.4α. οι τιμές για τη μέση ελάχιστη στάθμη γενικού φωτισμού (ℓx), το μέγιστο βαθμό θάμβωσης (δείκτης UGR) και την ελάχιστη τιμή ομοιομορφίας (ελάχιστη προς μέση τιμή έντασης φωτισμού) ανά χρήση χώρου. Οι τιμές για την εγκατεστημένη ισχύ φωτισμού (W/m2 ωφέλιμης επιφάνειας) του κτηρίου αναφοράς τριτογενούς τομέα και των ελάχιστων απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης κτιρίων, για τις οποίες η φωτεινή απόδοση καθορίστηκε στα 55 (ℓm/W) δίνονται στον πίνακα 2.4α. Αυτές οι τιμές, της εγκατεστημένης ισχύος των φωτιστικών ανά μονάδα ωφέλιμης επιφάνειας (W/m2 ) του κτηρίου αναφοράς είναι οι μέγιστες επιτρεπόμενες για την κάλυψη της μέσης ελάχιστης στάθμης (ℓx) γενικού φωτισμού.. Στον φωτισμό των γραφείων προτείνεται περιορισμός των φωτιστικών σωμάτων με μη αποδοτική κατανομή φωτισμού. Το 70% της φωτεινής ροής πρέπει να κατευθύνεται προς τα κάτω, στην επιφάνεια εκτέλεσης εργασίας. Στο όριο τιμών της εγκατεστημένης ισχύος (W/m2 ) του πίνακα 2.4α. δεν περιλαμβάνονται φωτιστικά που χρησιμοποιούνται για: ειδικό φωτισμό ανάδειξης (π.χ. εμπορευμάτων, εκθεμάτων (μουσεία)), φωτισμό ασφαλείας, ειδικό φωτισμό χώρων ειδικής χρήσης (χειρουργείων, κινηματογράφων, θεάτρων). Ωστόσο γι' αυτές τις περιπτώσεις, ο μελετητής πρέπει, στη σχετική μελέτη φωτισμού να τεκμηριώνει με σαφήνεια την ανάγκη χρήσης ειδικού φωτισμού σε επιμέρους χώρους του κτηρίου και να αναφέρει την εγκατεστημένη ηλεκτρική ισχύ του. Στους υπολογισμούς της ενεργειακής κατάταξης για το κτήριο αναφοράς χρησιμοποιείται πάντα ο πίνακας 2.4 και 2.4α.
Σύμφωνα με την Κ.Υ.Α. Δ6/Β/14826/17-6-2008 «Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα» (ΦΕΚ Β’ 1122) τα επίπεδα φωτισμού καθορίζονται από το ΕΝ 12464-1 και δεν επιτρέπεται υπέρβαση (προς τα πάνω) του ορίου της μέσης ελάχιστης στάθμης γενικού φωτισμού (ℓx) περισσότερο από το 30% αυτής. Για τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης κτιρίων η μέση ελάχιστη στάθμη γενικού φωτισμού (ℓx) δεν πρέπει να ξεπερνά περισσότερο από το 20% αυτής. Σε κάθε χώρο πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η θερμοκρασία χρώματος (Κ) των φωτιστικών σωμάτων ανάλογα με τη γενική ή ειδική χρήση του. Η θερμοκρασία χρώματος συσχετίζεται έμμεσα και με τη φωτεινή απόδοση του φωτιστικού σώματος (ℓm/W) αλλά και το φάσμα εκπομπής ακτινοβολίας. Το φάσμα εκπομπής του φωτιστικού σώματος μπορεί να επηρεάσει τον ημερήσιο βιορυθμό των χρηστών. Οι δυο αυτές παράμετροι μπορεί να είναι ανταγωνιστικές, οπότε σε αρκετές περιπτώσεις η μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση των φωτιστικών να μην είναι το απαιτούμενο. Για παράδειγμα θα πρέπει να υπάρχει αποφυγή ψυχρών θερμοκρασιών (<5300Κ) σε χώρους περίθαλψης μετά τη δύση του ήλιου με προτεινόμενη θερμοκρασία χρώματος <3300Κ πχ νοσοκομεία (αίθουσες ασθενών, δωμάτια κλπ), ίδρυμα ατόμων με ειδικές ανάγκες, ίδρυμα χρονίως πασχόντων, οίκος ευγηρίας, βρεφοκομεία. Στα γραφεία προτείνονται φωτιστικά σώματα με θερμοκρασία χρώματος <4200Κ. Σε κάθε θερμική ζώνη του κτιρίου θα καταγράφονται οι ζώνες τεχνητού φωτισμού που θα δημιουργούνται από την ομαδοποίηση των χώρων του κτηρίου ανάλογα με τις απαιτούμενες στάθμες του τεχνητού φωτισμού που καθορίζονται από το ΕΝ12464-1 ανάλογα τη χρήση των χώρων. Η κάθε ζώνη τεχνητού φωτισμού θα αντιστοιχεί σε καθορισμένο ποσοστό κάλυψης σε σχέση με το συνολικό εμβαδό της κάθε θερμικής ζώνης του κτιρίου. Στη συνέχεια θα συσχετίζονται τα ποσοστά κάλυψης με τα αντίστοιχα όρια της εγκατεστημένης ισχύος φωτισμού (W/m2 ) ανά θερμική ζώνη με σκοπό τη δημιουργία ενός μέσου ορίου εγκατεστημένης ισχύς φωτισμού (W/m2 ) που θα είναι μοναδικό για κάθε θερμική ζώνη και κτήριο και θα συσχετίζεται με τις ανάγκες φωτισμού των χώρων του. Έστω σε μια θερμική ζώνη ενός κτιρίου υπάρχουν ανάγκες φωτισμού οι οποίες ομαδοποιούνται σε 3 απαιτούμενες στάθμες φωτισμού: 500 ℓx, 300 ℓx και 100 ℓx και άρα 3 ζώνες τεχνητού φωτισμού. Έστω ότι τα ποσοστά κάλυψης των 3 αυτών ζωνών τεχνητού φωτισμού είναι 50% (ζώνη με 500 ℓx), 30% (ζώνη με 300 ℓx) και 20% (ζώνη με 100 ℓx). Σύμφωνα με τον πίνακα 2.4α για το κτήριο αναφοράς γίνεται η αντιστοίχιση των ζωνών τεχνητού φωτισμού με τα όρια της εγκατεστημένης ισχύος (16 W/m2 , 9,6 W/m2 και 3,2 W/m2 αντίστοιχα) Οπότε κάθε θερμική ζώνη και εν τέλει κτήριο θα έχει ένα όριο εγκατεστημένης ισχύος. Το όριο εγκατεστημένης ισχύς φωτισμού (W/m2 ) για το κτήριο θα είναι 11,52 W/m2 . (50% Χ 16 W/m2 + 30% Χ 9,6 W/m2 + 20% Χ 3,2 W/m2 = 11,52 W/m2 ).
6. ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΓΙΑ ΦΩΤΙΣΜΟ, ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΥΤΟΜΑΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ, ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ & ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΗ: Σ' αυτήν την ενότητα καθορίζονται όλες οι παράμετροι των ηλεκτρολογικών και ηλεκτρονικών εγκαταστάσεων, όπως οι εγκαταστάσεις τεχνητού φωτισμού, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (Α.Π.Ε.), συστημάτων συμπαραγωγής ηλεκτρισμού θερμότητας (Σ.Η.Θ.), κεντρικών διατάξεων αυτοματισμών (BEMS) κ.ά. Αυτές οι παράμετροι υπολογίζονται και χρησιμοποιούνται κατά περίπτωση στους υπολογισμούς της ενεργειακής απόδοσης κτηρίων, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. 6.1. ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΕΧΝΗΤΟΥ ΦΩΤΙΣΜΟΎ Η κατανάλωση ενέργειας από τα συστήματα φωτισμού συνυπολογίζεται βάσει του Κ.Εν.Α.Κ. μόνο για τον υπολογισμό της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων του τριτογενούς τομέα. Για τα κτήρια κατοικίας τα φορτία για το φωτισμό δεν συνυπολογίζονται στην τελική ενεργειακή απόδοση των κτηρίων, αλλά λαμβάνονται υπόψη ως εσωτερικά κέρδη στον υπολογισμό των θερμικών και ψυκτικών φορτίων του κτηρίου, όπως αναφέρεται και στην παράγραφο 2.6.
6.1.1. Ελάχιστες απαιτήσεις φωτισμού - κτήριο αναφοράς: Ο φωτισμός δεν εξετάζεται στα κτήρια κατοικίας. Για τα συστήματα φωτισμού στα κτήρια του τριτογενούς τομέα καθορίζεται ότι στο υπό μελέτη κτήριο (νέα και ριζικά ανακαινιζόμενα κτήρια) η φωτεινή απόδοση είναι 60 ℓm/W, καθώς στο κτήριο αναφοράς η φωτεινή απόδοση είναι κατ’ ελάχιστον 55 ℓm/W. Στον πίνακα 2.4 α δίνονται και οι τιμές εγκατεστημένης ισχύος ανά μονάδα ωφέλιμης επιφάνειας (W/m2 ) για το κτήριο αναφοράς, που καθορίστηκαν με βάση τις προτεινόμενες τιμές ανά χρήση χώρων όπως δίνονται στο πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 15193:2007 και οι τιμές εγκατεστημένης ισχύος ανά μονάδα δομημένης επιφάνειας (W/m2 ) για ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης κτιρίων. Για επιφάνεια κτηρίου ή θερμικής ζώνης μεγαλύτερη από 15 m2 ο τεχνητός φωτισμός του πρέπει να είναι κατανεμημένος σε περισσότερα του ενός κυκλώματα και να ελέγχεται με χωριστούς διακόπτες εκτός και εάν υπάρχει μόνο ένα φωτιστικό σώμα. Σε χώρους όπου δεν υπάρχει συνεχής παρουσία ατόμων, όπως σε τουαλέτες, δευτερεύοντες διαδρόμους, βοηθητικούς χώρους αλλά ακόμη και σε ατομικά γραφεία και χώρους συναντήσεων συνιστάται η χρήση αισθητήρων ανίχνευσης παρουσίας για τον έλεγχο του φωτισμού. Στους χώρους με εξωτερικά ανοίγματα και διείσδυση φυσικού φωτισμού θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο διαχωρισμός των ζωνών που καλύπτονται από φυσικό φωτισμό και να εξασφαλίζεται η δυνατότητα ελέγχου όλων των φωτιστικών που βρίσκονται εντός αυτών, μέσω αισθητήρων φωτισμού με δυνατότητα συνεχούς ρύθμισης της φωτεινότητας των φωτιστικών μέσω κατάλληλου συστήματος ελέγχου. Σε ειδικές περιπτώσεις χώρων μεγάλης επιφάνειας (>15 m2 ) αλλά ενιαίας και μη σταθερής λειτουργίας (π.χ. εμπορικές αγορές με ακανόνιστη πυκνότητα πληθυσμού σε συνάρτηση με το χρόνο), η προαναφερόμενη απαίτηση (ανεξάρτητου ελέγχου ανά 15 m2 ) δεν ισχύει. Πρέπει όμως να εφαρμόζεται σε χώρους στους οποίους επί αδιάλειπτο και συνεχές χρονικό διάστημα μπορεί ο χώρος να λειτουργεί τμηματικά (π.χ. χώρος εκπαίδευσης, σεμιναρίων κ.τ.λ.). Στους μη θερμαινόμενους χώρους, όπως αυτοί ορίζονται στην παράγραφο 2.2., δεν λαμβάνεται υπόψη η κατανάλωση ενέργειας για φωτισμό. Το κτήριο αναφοράς του τριτογενούς τομέα διαθέτει φωτισμό ασφαλείας σε όλους τους χώρους. Επίσης το κτήριο αναφοράς, για τα κτήρια υγείας και κοινωνικής πρόνοιας καθώς και τα κτήρια προσωρινής διαμονής, διαθέτει σύστημα εφεδρείας για την κάλυψη των αναγκών φωτισμού.
6.1.2. Φωτεινή απόδοση λαμπτήρων και φωτιστικών σωμάτων: Κάθε φωτιστικό σώμα έχει συγκεκριμένη φωτεινή απόδοση (ℓm/W), ανάλογα με τον τύπο του λαμπτήρα, τις ανακλαστικές διατάξεις που διαθέτει, τον απαραίτητο εξοπλισμό για τη λειτουργία του (ballast, driver, μετασχηματιστή) κ.τ.λ. Στον πίνακα 5.1. δίνονται τυπικές τιμές φωτεινής απόδοσης διαφόρων τύπων λαμπτήρων. Επισημαίνεται ότι η φωτεινή απόδοση των λαμπτήρων εξαρτάται όχι μόνο από τη φωτεινή ροή τους αλλά και από τη συνολική ισχύ λαμπτήρα και εξοπλισμού για τη λειτουργία τους όπου είναι ενσωματωμένος.
6.1.3. Παράμετροι φωτισμού: Για το σύστημα φωτισμού, για κάθε θερμική ζώνη αλλά και στο σύνολο του κτηρίου καταγράφονται οι εξής παράμετροι: Οι ζώνες τεχνητού φωτισμού σύμφωνα με το ΕΝ 12464-1 2011. Η εγκατεστημένη ισχύς των λαμπτήρων και των φωτιστικών του χώρου (kW). Η εγκατεστημένη ισχύς του κάθε διαφορετικού τύπου φωτιστικού, εφόσον δεν υπάρχουν στοιχεία από τον κατασκευαστή, υπολογίζεται από την ονομαστική ισχύ του συνόλου των λαμπτήρων που περιλαμβάνονται στον εξεταζόμενο τύπο φωτιστικού και με μια προσαύξηση ανάλογα με το τύπο συστήματος λειτουργίας (μετασχηματιστής, ballast, driver) εφόσον υπάρχει. Αν το σύστημα λειτουργίας είναι ηλεκτρομαγνητικό τότε ο συντελεστής προσαύξησης είναι 1,2 ενώ αν είναι ηλεκτρονικό τότε είναι 1,05. Ο τύπος του συστήματος λειτουργίας που υπάρχει στο φωτιστικό, πχ ηλεκτρομαγνητικό ή ηλεκτρονικό ballast εφόσον είναι λαμπτήρας φθορισμού, ηλεκτρονικός ή συμβατικός μετασχηματιστής εφόσον είναι 12V πυράκτωσης αλογόνου ή driver εφόσον είναι LED. Η φωτεινή απόδοση [ℓm/W] των λαμπτήρων και φωτιστικών ανά τύπο λαμπτήρα, όπως αναγράφεται στις τεχνικές προδιαγραφές των φωτιστικών σωμάτων. Η εγκατεστημένη ισχύς ανά m2 (W/m2 ) Τα σύστημα ελέγχου λειτουργίας φωτισμού, όπως αισθητήρες φωτισμού (αισθητήρες σύζευξης φυσικού τεχνητού φωτισμού), αισθητήρες παρουσίας, χρονοδιακόπτες (ανάλογα με το ωράριο λειτουργίας του κτηρίου), σκίαση κ.ά. Η εγκατεστημένη ισχύς (kW) που ελέγχεται μόνο με αισθητήρες φυσικού φωτισμού Η εγκατεστημένη ισχύς (kW) που ελέγχεται μόνο με αισθητήρες ανίχνευσης κίνησης – παρουσίας Η εγκατεστημένη ισχύς (kW) που ελέγχεται ταυτόχρονα με αισθητήρες φωτισμού και με αισθητήρες ανίχνευσης κίνησης - παρουσίας Το ποσοστό του χώρου που λαμβάνεται ως ζώνη φυσικού φωτισμού. Εκτιμάται το ποσοστό του κτηρίου ή της θερμικής ζώνης για το οποίο οι απαιτήσεις φωτισμού μπορούν να καλυφθούν με φυσικό φως από τα διαθέσιμα ανοίγματα. Η δυνατότητα αξιοποίησης του φυσικού φωτισμού σε ένα χώρο. Ανάλογα με τις ώρες λειτουργίας του κτηρίου ή της θερμικής ζώνης εκτιμώνται οι ώρες που υπάρχει διαθέσιμος φυσικός φωτισμό ΤD, όπως ορίζεται στον πίνακα 5.2. Η απαίτηση για τεχνητό φωτισμό σε ένα χώρο. Ανάλογα με τη χρήση του κτηρίου και τις ώρες λειτουργίας του κτηρίου ή μιας ζώνης εκτιμώνται οι ώρες ΤN που δεν υπάρχει διαθέσιμος φυσικός φωτισμό και είναι απαραίτητη η χρήση τεχνητού φωτισμού του χώρου, όπως ορίζεται στον πίνακα 5.2.
6.1.3.1. Εγκατεστημένη ισχύς φωτισμού Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς για φωτισμό [W] σε μια θερμική ζώνη υπολογίζεται από τον τύπο των συστημάτων φωτισμού που είναι εγκατεστημένα και την καταγραφή του αριθμού φωτιστικών, των λαμπτήρων και του εξοπλισμού λειτουργίας τους (ballast, driver κλπ). Για τα νέα και ριζικά ανακαινιζόμενα κτήρια, τα επίπεδα φωτισμού ανά χρήση κτηρίου ή/και θερμικών ζωνών καθορίζονται στον πίνακα 2.4., που δίνεται στην παράγραφο 2.4.4. αυτής της τεχνικής οδηγίας. Αυτές οι τιμές ισχύουν και για το κτήριο αναφοράς. Ο αριθμός και η ισχύς των φωτιστικών σωμάτων που θα εγκατασταθούν σε ένα χώρο καθορίζονται από τον τύπο και τη φωτεινή απόδοση των λαμπτήρων [ℓm/W], τον τύπο φωτιστικών (LOR κλπ) και την ελάχιστη απαιτούμενη στάθμη φωτισμού [ℓx] με την αντίστοιχη ομοιομορφία που πρέπει να εξασφαλισθούν στον εκάστοτε χώρο χωρίς να υπάρχει υπερδιαστασιολόγηση των επιπέδων φωτισμού όπως περιγράφεται στην ίδια παράγραφο. Σε περίπτωση που το υπό επιθεώρηση κτήριο διαθέτει φωτιστικά και λαμπτήρες που αποδίδουν χαμηλότερη στάθμη (ℓx) γενικού φωτισμού από τα καθορισμένα στον πίνακα 2.4. και εφόσον τα επίπεδα φωτισμού έχουν μεγαλύτερη διαφοροποίηση από το όριο προς τα κάτω κατά 30% (σύμφωνα με τη Κ.Υ.Α. Δ6/Β/14826/17-6-2008 «Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα» - ΦΕΚ Β’ 1122) τότε για τους υπολογισμούς, ως εγκατεστημένη ισχύς γενικού φωτισμού λαμβάνεται η υπολογιζόμενη ελάχιστη απαιτούμενη εγκατεστημένη ισχύς φωτιστικών της ίδιας τεχνολογίας με τη χρησιμοποιούμενη στο εξεταζόμενο κτήριο, που πληροί την ελάχιστη στάθμη (ℓx) γενικού φωτισμού. Η ελάχιστη απαιτούμενη εγκατεστημένη ισχύς (W/m2) γενικού φωτισμού υπολογίζεται ανάλογα με τον τύπο λαμπτήρων και του εξοπλισμού λειτουργίας (τύπος ballast κλπ) που καταγράφονται στο υπό επιθεώρηση κτήριο, την ελάχιστη απαιτούμενη στάθμη φωτισμού (lx) ανάλογα με τη χρήση του χώρου (πίνακας 2.4.) και τις τυπικές τιμές του συντελεστή μετατροπής (πυκνότητα ισχύος ανά 100lx), για διάφορες τεχνολογίες φωτιστικών που εφαρμόζονται στα ελληνικά κτήρια και δίνεται στον πίνακα 5.1α. Ο τρόπος υπολογισμού του ορίου της εγκατεστημένης ισχύος για κάθε κτίριο θα είναι ο ίδιος όπως περιγράφεται στην παράγραφο 2.4.4. αυτής της τεχνικής οδηγίας.
Στην περίπτωση που το προς επιθεώρηση κτήριο ή τμήμα κτηρίου του τριτογενούς τομέα δεν διαθέτει συστήματα φωτισμού, τότε για τους υπολογισμούς της ενεργειακής απόδοσης του κτηρίου ή της θερμικής ζώνης, ως εγκατεστημένη ηλεκτρική ισχύς φωτισμού λαμβάνεται η τιμή που δίνεται στους πίνακες 2.4 & 2.5. για κάθε χρήση κτηρίου ή θερμικής ζώνης.
6.1.3.2. Περιοχές (ζώνες) φυσικού φωτισμού: Οι ζώνες φυσικού φωτισμού (ΖΦΦ) ορίζονται για να τοποθετούνται αισθητήρες φωτισμού (αισθητήρες σύζευξης φυσικού τεχνητού φωτισμού) με σκοπό να ελέγχονται τα φωτιστικά σώματα που συμπεριλαμβάνονται μέσα στη ζώνη αυτή (ή γειτονικά αυτής). Η χρήση φυσικού φωτισμού εξαρτάται από τον προσανατολισμό του κτηρίου, τον ηλιασμό του, τα πλευρικά ανοίγματα των χώρων του (σχήμα 5.1.), τα ανοίγματα της οροφής (σχήμα 5.2.), τις ώρες λειτουργίας, τη χρήση και τις διαστάσεις των χώρων του (βάθος, μήκος, πλάτος, ύψος) κ.ά. Σε πολλές εγκαταστάσεις φωτισμού, υπάρχει τεχνολογία ελέγχου και αξιοποίησης του φυσικού φωτισμού μέσω διατάξεων αυτομάτου ελέγχου, όπως αισθητήρων παρουσίας, αισθητήρων φωτισμού, αυτόματο σύστημα αφής / σβέσης κ.ά. Εάν σε ένα χώρο υπάρχει πλευρικό άνοιγμα (σχήμα 5.1.), το οποίο έχει πλάτος Wπ και ύψος πρεκιού hπ, τότε η ζώνη φυσικού φωτισμού που σχηματίζεται καλύπτει μέρος του χώρου επάνω από την επιφάνεια εργασίας (με ύψος hΕΕ) και έχει βάθος LΖΦΦ, που εξαρτάται από το ύψος της δέσμης φυσικού φωτισμού hΖΦΦ (ύψος μεταξύ πρεκιού και επιφάνεια εργασίας) και υπολογίζονται από τις σχέσεις: LΖΦΦ = 2,5 * hΖΦΦ [5.1.] hΖΦΦ = hΠ - hEE [5.2.] Αντίστοιχα, το πλάτος της ζώνης φυσικού φωτισμού WΠ (σχήμα 5.1.) υπολογίζεται ως το άθροισμα του πλάτους του παραθύρου WΠ και το μισό του βάθους της ζώνης φυσικού φωτισμού LΖΦΦ, όπως περιγράφεται στην ακόλουθη σχέση: WΖΦΦ = WΠ + 0,5 * LΖΦΦ [5.3.] Εφόσον το υπόλοιπο της περιοχής εκτός ΖΦΦ είναι μικρότερο του 25% του συνολικού χώρου τότε μπορεί να θεωρηθεί και αυτό μέρος μιας εκτεταμένης ΖΦΦ που θα περιλαμβάνει όλο το χώρο.
Η περιοχή φυσικού φωτισμού από τα ανοίγματα οροφής υπολογίζεται ανάλογα το πλάτος του ανοίγματος WΑΟ, το ύψος του χώρου hK και το ύψος της επιφάνειας εργασίας hEE. Η περιοχή που μπορεί να καλυφθεί με φυσικό φωτισμό από ένα άνοιγμα οροφής ορίζεται περιμετρικά με την ευθεία που ξεκινάει από το άνοιγμα οροφής και προσπίπτει επάνω στην επιφάνεια εργασίας (με ύψος hΕΕ) με κλίση 30o . Για ένα κυκλικό άνοιγμα, η περιοχή στο επίπεδο επιφάνειας εργασίας που καλύπτει το άνοιγμα οροφής θα αντιστοιχεί σε μια κυκλική περιοχή με διάμετρο DΖΦΦ όπως υπολογίζεται από τη σχέση: DΖΦΦ = WAO + 2 * (hK - hEE) * εφ(30ο) [5.4.] Στην μελέτη ενεργειακής απόδοσης ή στην ενεργειακή επιθεώρηση εκτιμάται το ποσοστό του κτηρίου ή της θερμικής ζώνης που καλύπτεται με φυσικό φωτισμό. Για ευκολία του μελετητή και του επιθεωρητή, λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω σχέσεις και την γεωμετρία των σχημάτων 5.1. και 5.2., ορίζεται ως περιοχή φυσικού φωτισμού: από κατακόρυφα πλευρικά ανοίγματα η περιοχή προς το εσωτερικό του χώρου σε απόσταση (βάθος) LΖΦΦ = 4 m από τα πλευρικά ανοίγματα (διαφανείς επιφάνειες) ενός τοίχου και με πλάτος ίσο με το πλάτος του ανοίγματος αυξημένο κατά δύο μέτρα (Wπ + 2 m) και από οριζόντια ανοίγματα οροφής η περιοχή που βρίσκεται κάτω από το άνοιγμα οροφής και εκτίνεται 1,5 m πέρα από τα όρια της προβολής του ανοίγματος επί της επιφάνειας εργασίας. Ωστόσο διευκρινίζεται ότι, για να αξιολογηθεί η πραγματική χρήση φυσικού φωτισμού στις ζώνες φυσικού φωτισμού, θα πρέπει οι ζώνες να εξοπλίζονται και από τα ανάλογα συστήματα διαχείρισης φυσικού φωτισμού (αισθητήρες φωτισμού / σύζευξης φυσικού τεχνητού φωτισμού). Για να θεωρηθεί αξιολογήσιμη οποιαδήποτε διάταξη αυτομάτου ελέγχου των συστημάτων φωτισμού ως στρατηγική αξιοποίησης φυσικού φωτισμού, θα πρέπει να ελέγχεται από αισθητήρες φωτισμού και εφόσον υπάρχει επάρκεια δυναμικού για αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού. Σε διαφορετική περίπτωση αγνοείται η ύπαρξή της και δεν αξιολογείται. Ο έλεγχος επάρκειας δυναμικού για αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού γίνεται με τον παράγοντα φυσικού φωτισμού (ΠΦΦ), (DaylightFactor, DF). Σύμφωνα με το CEN/TC 169/WG 11 -Daylight η ελάχιστη τιμή του ΠΦΦ για να υπάρχουν στη ζώνη φυσικού φωτισμού πάνω από 500lx στο 50% των ωρών με φυσικό φωτισμό είναι 2,6% για την περιοχή της Αθήνας. Αντίστοιχα για 100lx, 300lx και 750lx ο παράγοντας φυσικού φωτισμού (ΠΦΦ) είναι 0,5%, 1,5% και 3,9%.Σύμφωνα με το ΕΝ 15193 εφόσον η τιμή του ΠΦΦ στην ΖΦΦ είναι μεγαλύτερη του 3 τότε η διείσδυση του φυσικού φωτισμού είναι ισχυρή ενώ αν είναι μεταξύ 2 και 3 μέτρια, μεταξύ 1 και 2 αδύναμη και κάτω από ένα αμελητέα. Για τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης κτιρίων εφόσον υπάρχει δυναμικό για αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού όλα τα φωτιστικά σώματα στη ΖΦΦ θα πρέπει να έχουν δυνατότητα ρύθμισης της φωτεινής ροής τους (dimming), να ελέγχονται από αισθητήρες φυσικού φωτισμού και να υπάρχει ξεχωριστός διακόπτης για αυτά.
6.1.3.3. Περίοδος αξιοποίησης φυσικού φωτισμού: Για τους υπολογισμούς της κατανάλωσης ενέργειας για φωτισμό, χρησιμοποιούνται ο μέγιστος αριθμός ωρών λειτουργίας του κτηρίου ή της θερμικής ζώνης όταν υπάρχει διαθέσιμος φυσικός φωτισμός ΤD [h], (π.χ. ώρες λειτουργίας κατά τη διάρκεια της ημέρας) και ο αριθμός ωρών λειτουργίας τους όταν δεν υπάρχει διαθέσιμος φυσικός φωτισμός ΤN [h] (π.χ. νυκτερινές ώρες). Ουσιαστικά, οι τιμές αυτές καθορίζουν την απαίτηση για γενικό φωτισμό ενός κτηρίου ή θερμική ζώνη ή το σύνολο της εγκατεστημένης ισχύς που ελέγχεται από τους αισθητήρες φυσικού φωτισμού, κατά τις διάρκεια της ημέρας ή/και της νύχτας. Αυτές οι ώρες (πίνακας 5.2.) αντιπροσωπεύουν τον τυπικό αριθμό ωρών λειτουργίας για το σύνολο των ελληνικών περιοχών για όλες τις χρήσεις κτηρίων, όπως καθορίζονται στην παράγραφο 2.3. και με βάση το ωράριο λειτουργίας, τις μέρες λειτουργίας ανά εβδομάδα και τους μήνες λειτουργίας ανά έτος. Στα κτήρια με 24ώρη λειτουργία (νοσοκομεία, ξενοδοχεία κ.τ.λ.) έχει ληφθεί υπόψη και η διακοπή ή/και ο περιορισμός λειτουργίας του γενικού φωτισμού κατά τις βραδινές ώρες, για όσους χώρους (π.χ. γραφεία) δεν χρησιμοποιούνται τις ώρες αυτές και για τους χώρους υπνοδωματίων. Στα κτίρια γραφείων για τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης κτιρίων προτείνεται η διακοπή του γενικού φωτισμού τους από 23:30 μέχρι 5:30 τόσο στους εσωτερικούς όσο και εξωτερικούς χώρους τους με χρονοδιακόπτες, έχοντας προβλεφθεί η παράκαμψή του από τους χρήστες του εφόσον είναι στο κτίριο εκείνη την ώρα. Εξαίρεση αποτελεί ο φωτισμός ασφαλείας. Στον πίνακα 5.2. δίνονται και οι συνολικές ώρες λειτουργίας των κτηρίων ή των θερμικών ζωνών ανάλογα με τη χρήση, οι οποίες λαμβάνονται υπόψη για τους υπολογισμούς της ενεργειακής απόδοσης κτηρίου τόσο για το υπό μελέτη/επιθεώρηση κτήριο, όσο και για το κτήριο αναφοράς.
6.1.3.4. Συντελεστής επίδρασης φυσικού φωτισμού(FD): Ο συντελεστής επίδρασης φυσικού φωτισμού (FD) είναι ο συντελεστής μείωσης της αρχικά υπολογιζόμενης κατανάλωσης ενέργειας για φωτισμό, λόγω της χρήσης διατάξεων αυτομάτου ελέγχου που παρέχουν τη δυνατότητα αξιοποίησης φυσικού φωτισμού σε ένα χώρο ή θερμική ζώνη. Τα φωτιστικά σώματα πρέπει να διαθέτουν τη δυνατότητα για ρύθμιση της έντασης φωτισμού (dimming) για να μπορούν να συνεργάζονται με τον αντίστοιχο αισθητήρα φωτισμού. Ο συντελεστής ισούται με τη μονάδα (1), όταν δεν εφαρμόζεται καμία διάταξη αυτομάτου ελέγχου του συστήματος φωτισμού και μικρότερος από τη μονάδα, όταν εφαρμόζονται διατάξεις αυτομάτου ελέγχου φωτισμού. Στον πίνακα 5.3., καθορίζονται τυπικές τιμές του συντελεστή επίδρασης φυσικού φωτισμού, οι οποίες θα λαμβάνονται για τους υπολογισμούς της ενεργειακής κατανάλωσης για φωτισμό. Οι τιμές του πίνακα θα χρησιμοποιούνται στον υπολογισμό της εξοικονόμησης ενέργειας μόνο από τα φωτιστικά που βρίσκονται στη ζώνη φυσικού φωτισμού και ελέγχονται από αισθητήρα φυσικού φωτισμού.
Ο συντελεστής επίδρασης φυσικού φωτισμού ισχύει μόνο για το ποσοστό της επιφάνειας του κτηρίου ή της θερμικής ζώνης που θεωρείται περιοχή φυσικού φωτισμού και εφόσον υπάρχει επάρκεια αξιοποίησης φυσικού φωτισμού. Για το ποσοστό της επιφάνειας του κτηρίου ή της θερμικής ζώνης που δεν χαρακτηρίζεται περιοχή φυσικού φωτισμού ο συντελεστής παραμένει ίσος με τη μονάδα. Το κτήριο αναφοράς έχει συντελεστή επίδρασης φυσικού φωτισμού ίσο με τη μονάδα (1), εφόσον δεν διαθέτει καμία διάταξη αυτομάτου ελέγχου για το φωτισμό. Για τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης κτιρίων εφόσον υπάρχει δυναμικό για αξιοποίηση του φυσικού φωτισμού όλα τα φωτιστικά σώματα στη ΖΦΦ θα πρέπει να έχουν δυνατότητα ρύθμισης της φωτεινής ροής τους (dimming), να ελέγχονται από αισθητήρες φυσικού φωτισμού και να υπάρχει ξεχωριστός διακόπτης για αυτά.
6.1.3.5. Συντελεστής επίδρασης χρηστών (FΟ) και συσχέτιση με τον (FD): Ο συντελεστής επίδρασης χρηστών (Fo) είναι ο συντελεστής μείωσης της αρχικά υπολογιζόμενης κατανάλωσης ενέργειας για φωτισμό λόγω της χρήσης διατάξεων αυτοματισμών ανίχνευσης κίνησης ή παρουσίας (ανάλογα με τη χρήση του χώρου). Ο συντελεστής λαμβάνει τιμή ίση με τη μονάδα (1), όταν δεν εφαρμόζεται καμία μείωση της χρήσης φωτισμού κατά την απουσία των χρηστών, και μηδενική τιμή (0), όταν εφαρμόζεται πλήρης μείωση της χρήσης φωτισμού κατά την απουσία των χρηστών.
Στον πίνακα 5.4., καθορίζονται οι τυπικές τιμές του συντελεστή επίδρασης χρηστών σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 15193:2008, οι οποίες θα λαμβάνονται για τους υπολογισμούς της ενεργειακής κατανάλωσης για φωτισμό. Για να ισχύουν οι τιμές του πίνακα 5.4., θα πρέπει: Ο αισθητήρας κίνησης / παρουσίας να είναι επαρκής, δηλαδή απαιτείται τουλάχιστον ένας αισθητήρας ανά δωμάτιο ή/και ένας αισθητήρας κάθε 15 m2 σε μεγάλους χώρους, Να μην είναι σε περιοχές με πολλούς χρήστες (εκτός και αν είναι σε αίθουσα συναντήσεων) ή σε περιοχές κίνησης χρηστών μεγαλύτερες των 30m2 που ελέγχονται από φωτιστικά που είναι ομαδοποιημένα Ο φωτισμός να ελέγχεται ανά επιμέρους χώρο (αίθουσα, δωμάτιο, κ.ά.) του κτηρίου και όχι κεντρικά για όλο το κτήριο ή σε ομαδοποιημένες περιοχές (πχ όλοι οι διάδρομοι μαζί κλπ). Οι τιμές του πίνακα θα χρησιμοποιούνται στον υπολογισμό της εξοικονόμησης ενέργειας μόνο από τα φωτιστικά που ελέγχονται από αισθητήρα κίνησης / παρουσίας. Το κτήριο αναφοράς έχει συντελεστή επίδρασης παρουσίας χρηστών ίσο με τη μονάδα (1), εφόσον δεν διαθέτει καμία διάταξη ανίχνευσης παρουσίας ή απουσίας χρηστών. Για τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης κτιρίων όλα τα φωτιστικά σώματα σε βοηθητικούς χώρους <30m2, σε δωμάτια συναντήσεων, σε ατομικά γραφεία, σε μικρά γραφεία 2-4 ατόμων, σε αποθήκες, σε διαδρόμους, σε τουαλέτες θα πρέπει να ελέγχονται από αισθητήρες παρουσίας ανίχνευσης κίνησης και να υπάρχει ξεχωριστός διακόπτης για αυτά. Σε χώρους κίνησης όπως στους διαδρόμους τα φωτιστικά θα πρέπει να διαθέτουν δυνατότητα ρύθμισης της φωτεινής ροής τους και ο αισθητήρας δεν θα απενεργοποιεί το σύστημα φωτισμού αλλά θα το οδηγεί σταδιακά στην ελάχιστη δυνατή στάθμη φωτισμού. Εφόσον σε έναν χώρο τα φωτιστικά σώματα ελέγχονται ταυτόχρονα και από αισθητήρα παρουσίας - ανίχνευσης κίνησης και αισθητήρα φωτισμού τότε η εξοικονόμηση δεν υπολογίζεται αθροιστικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις η μέγιστη εξοικονόμηση ανάλογα το συνδυασμό και τους χώρους τοποθέτησης μπορεί να φτάσει μέχρι το 60% και μόνο για τα φωτιστικά που ελέγχονται.
6.1.3.6. Άλλες παράμετροι συστήματος φωτισμού: Εκτός από τις ώρες χρήσης φυσικού και τεχνητού φωτισμού, καθώς και τις διατάξεις αυτοματισμών ελέγχου του φυσικού φωτισμού για τον υπολογισμό των φορτίων, απαιτείται η χρήση και άλλων παραμέτρων που σχετίζονται με το φωτισμό, όπως το ποσοστό της θερμότητας που παράγεται από τα φωτιστικά και απομακρύνεται από το χώρο μέσω συστήματος εξαερισμού, το φωτισμό ασφαλείας και το σύστημα εφεδρείας. Η θερμότητα φωτισμού που παραμένει στη ζώνη είναι το ποσοστό της θερμότητας που εκπέμπεται από το σύστημα φωτισμού, το οποίο δεν απομακρύνεται άμεσα μέσω συστήματος τεχνητού εξαερισμού. Όταν απομακρύνεται όλη η θερμότητα από το χώρο, ο συντελεστής παίρνει τιμή ίση με το μηδέν (0), ενώ όταν δεν προβλέπεται καμία απομάκρυνση της θερμότητας από τη ζώνη ο συντελεστής ισούται με τη μονάδα (1). Σε περίπτωση ύπαρξης συστήματος απομάκρυνσης της θερμότητας που εκλύεται από τα φωτιστικά, για τους υπολογισμούς λαμβάνεται τιμή ίση με 0,4. Ο δείκτης ύπαρξης συστήματος φωτισμού ασφαλείας είναι μια τυπική τιμή κατανάλωσης ενέργειας. Σε περίπτωση ύπαρξης συστήματος φωτισμού ασφαλείας και σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 15193:2008, λαμβάνεται για τους υπολογισμούς τιμή ίση με 1 kWh/(m2 .έτος). Το κτήριο αναφοράς διαθέτει σύστημα ασφαλείας φωτισμού. Ο δείκτης ύπαρξης εφεδρικού συστήματος για φωτισμό, είναι μια τυπική τιμή κατανάλωσης ενέργειας. Σε περίπτωση ύπαρξης συστήματος φωτισμού εφεδρείας και σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 15193:2008, λαμβάνεται για τους υπολογισμούς τιμή ίση με 5 kWh/(m2 .έτος). Το κτήριο αναφοράς για τα κτήρια υγείας και κοινωνικής πρόνοιας καθώς και προσωρινής διαμονής διαθέτει σύστημα εφεδρείας.
.
Διάβασε επίσης:
Η Kemioteko Engineering δημιουργήθηκε ως απόσταγμα εμπειριών 14 ετών στην αδειοδότηση, κατασκευή και λειτουργία δημόσιων τεχνικών έργων και 8 ετών στο ελεύθερο επάγγελμα του μελετητή μηχανικού με εξειδίκευση στην αδειοδότηση και λειτουργία επιχειρήσεων. Αποστολή της Kemioteko Engineering - Χατζηλιόντος Ι. Χριστόδουλος είναι η δημιουργία πελατών, οπαδών της, βαθειά ικανοποιημένων, που θέλουν να κάνουν διαχρονικά τα σωστά πράγματα με τους κατάλληλους συνεργάτες.
Μητρώο Αξιολογητών ΓΓΕΤ- No 14856/95711/08-06-17
